Mart 2019’da Çin’in Wuhan eyaletinde ortaya çıkan ve Covid-19 olarak tanımlanan virüs, kısa sürede yayılarak tüm dünyayı etkisi altına almıştır. DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından 30 Ocak 2020 tarihinde Corona virüs için ‘’uluslararası kamu sağlığı için acil durumu’’ ilan etmiştir. Devamında ise 11 Mart 2020’de ise pandemi ilan edilmiştir. Peki bu durum Covid-19 mücbir sebep olarak kabul edilmesine etki edecek midir?
Covid-19 virüsü, günlük yaşamı etkisi altına almıştır. Salgının ölümcül etkiler yaratması ile uluslararası seyahatler ve eşya taşımacılığı engellenmiştir. Ülke genelinde toplu aktivitelere ve faaliyetlere kısıtlamalar getirilmiştir. Virüsün hızla yayılması ile dünya genelinde gümrük ve eşya taşımacılığının kısıtlanması global ticareti olumsuz etkilemiştir. Uçuş ve seyahatlerin yasaklanması, fabrikaların geçici olarak kapanması gibi önlemler söz konusu olmuştur. Faaliyeti devam eden fabrikaların ise aksaması üretim, emtia, turizm ve global ticareti önemli ölçüde etkilemiştir. Alınan önlemler yapılan ticari anlaşmaların ifasını zorlaştırmıştır. Sorunun dünya çapında pandemi ilan edilmesi, Covid-19 mücbir sebep sayılıp sayılamayacağını da tartışma haline gelmiştir.
Mücbir Sebep (Force Majeure) Nedir?
Bir hukuk terimi olan mücbir sebep; tarafların belirli bir süreye bağlı olarak yerine getirmesi gereken ödev, yükümlülük veya borçlarını yerine getirmede iradesini geçici olarak ortadan kaldıran ve dıştan gelen fiili bir durumdur. Deprem, sel, yangın vb. doğal afetler ve salgın gibi durumlar mücbir sebebe örnek verilebilir. Diğer bir deyişle mücbir sebep, borcun ifasına engel olan, bu bağlamda borçlunun borcunu ödemesini imkansız hale getiren, beklenmedik bir haldir.
Örneğin, Almanya ve Çin arasında bakım cihazlarının alım-satımı için ticari bir anlaşma yapılmış, fakat Çin’de bu ürünleri üreten fabrikanın salgın nedeniyle üretimine ara verilmiş ve tüm sevkıyatları zorunlu durdurulmuştur. Bu aşamada, Çin’in üretimine ara verdiğini ve ürünü Covid-19 mücbir sebep nedeni ile temin edemeyeceğini Almanya’ya bildirmesi ve bunun sonucunda borcu sona erdirmesi gerekir. Eğer Almanya’dan ön ödeme alınmış ise, Çin’de bulunan şirket bu parayı iade etmek zorundadır.
Sonuç olarak, uluslararası yapılan her anlaşma mücbir sebep teşkil eder diye bir şey söylemek doğru olmaz. Corona virüs, dış ticaret konusuna giren uluslararası sözleşmelerde mevcut olaya göre değerlendirilerek mücbir sebep teşkil edebilir. Ancak, Corona virüs uygulamalarının mücbir sebep olarak nitelendirilmesi ihtimaline karşın ticari ilişkiler bakımından, her iki tarafın bu süre içerisinde birbirlerini yazılı olarak bilgilendirmeleri olası bir hak kaybı ihtimalini önlemek adına önem taşır.
Sağlıklı günler dileriz.
Konuyla İlgili Linkler
24 Mart 2020 SALI günü Resmi Gazete’de, Koronavirüs (COVID-19) nedeniyle Vergi Usul Kanununun mücbir sebep hükümlerinden faydalandırılması ile ilgili Tebliğ yayımlanmıştır. Tebliğe ulaşmak için lütfen tıklayınız
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan “Pandemik Influenza Ulusal Hazırlık Planı”na ulaşmak için tıklayınız
ICC, büyük ve küçük ölçekli işletmelere COVID-19 salgını gibi öngörülemeyen olaylara uygulanabilecek sözleşme hükümleri hazırlamalarında yardımcı olmak amacıyla Mücbir Sebep ve Aşırı İfa Güçlüğü maddelerini güncelledi. (TOBB’un yayımladığı yazıya ulaşmak için tıklayınız)