BRICS Nedir?
BRICS, beş büyük yükselen ekonomi olan Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu uluslararası bir ekonomik birliktir. Bu ülkeler, benzer ekonomik potansiyele sahip oldukları için bir araya gelerek küresel ekonomide daha güçlü bir ses oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu ülkeler, dünya ekonomisindeki büyüklükleri, hızlı kalkınmaları ve stratejik önemleri nedeniyle önemli birer oyuncu olarak kabul edilmektedir. BRICS, ekonomik iş birliği, siyasi diyalog ve kalkınma alanlarında iş birliği yaparak uluslararası ilişkilerde etkili bir rol oynamayı amaçlamaktadır.
BRICS’in Tarihsel Gelişimi Nasıl Olmuştur?
BRICS’in tarihsel gelişimi, Goldman Sachs ekonomisti Jim O’Neill’ın 2001 yılında yayınladığı bir rapora dayanmaktadır. O’Neill, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in dünya ekonomisindeki büyüme potansiyeline dikkat çekerek bu ülkeleri “BRIC” olarak adlandırdı. Ünlü ekonomist, bu ülkelerin toplam GDP’sinin 2050 yılına kadar G7 ülkelerini (ABD, Kanada, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya) geçeceğini öngörmekteydi.
G7 ÜLKELERİ
BRIC terimi, bu ülkelerin yükselen ekonomik gücü ve potansiyelleri konusundaki tartışmaları hızlandırdı. Bu ülkeler, geleneksel olarak Batı merkezli küresel ekonomik düzenin dışında kalan büyük ekonomiler olarak dikkat çekmeye başladılar.
Daha sonra, 2010 yılında Güney Afrika’nın da dahil edilmesiyle BRIC, BRICS haline geldi. Bu dönemde BRICS, küresel ekonomik yönetişimde daha fazla söz sahibi olmak isteyen ülkeler arasında bir platform olarak ortaya çıktı. BRICS zirveleri düzenlemeye başladı ve ekonomik, siyasi ve stratejik konularda iş birliğini artırmayı amaçladı.
BRICS, kendi içinde de farklılıklar gösteren ülkelerden oluşmasına rağmen, ortak noktaları olan ekonomik büyüme potansiyelleri ve küresel ekonomik düzende daha etkili bir rol oynamak istemeleri gibi nedenlerle bir araya gelmiş bir birlik olarak ön plana çıkmıştır.
2023 yılı ağustos ayında Johannesburg’da düzenlenen zirvede, Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin 1 Ocak 2024’ten itibaren BRICS’e katılımına karar verilmiştir.
BRICS Ülkeleri
- Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin (BRIC)
- Güney Afrika Cumhuriyeti (BRICS)
- Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan, BAE (BRICS+)
BRICS’e ilgisini açıklayan (başka bir deyişle üyelik potansiyeli olan) ülkeler: Afganistan, Lübnan, Endonezya, Meksika, Türkiye, Nijerya, Sudan, Suriye, Bangladeş ve Yunanistan
Global Ekonomi
Türkiye ile BRICS İlişkisi
Son zamanlarda Türkiye’nin iş dünyasında ve politik alanlarda BRICS grubuna tam olarak üye olmasının sağlayacağı faydaya sıkça vurgu yapılmaktadır. Özellikle Türkiye ile Rusya arasında yaşanan uçak krizinin ardından ilişkilerin gerginleşmesi ve sonrasında normale dönmesi, ayrıca 2013’ten sonra önemli ölçüde soğuyan Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri, BRICS’e tam üyelik konusunu bir adım daha öne çıkarmıştır. Dönemin başbakan yardımcısı Mehmet Şimşek, 2017 yılında yaptığı açıklamada, Türkiye’nin BRICS ülkelerinin sunduğu projelerden ve fonlardan faydalanabilmek için ciddi şekilde tam üyelik olasılığını değerlendirdiğini belirtmiştir.
BRICS’in Küresel Ekonomideki Rolü ve Önemi:
- BRICS ülkelerinin toplam GDP içindeki payı ve küresel ekonomiye katkıları: Aşağıdaki tablo, BRICS ülkelerinin küresel ekonomideki yerini göstermektedir. BRICS ülkeleri 2023 yılında toplamda 30.767 milyar dolarlık bir GDP ile küresel GDP’nin yaklaşık %29’unu oluşturuyor. Bu oran, G7 ülkelerinin toplam 45.916 milyar dolarlık GDP ile küresel GDP’den aldıkları %43’lük payın altında kalıyor. Ancak, BRICS’in yeni üyelerle birlikte, özellikle doğal kaynaklara sahip ülkeler eklenerek, ekonomik potansiyeli artmış durumda ve gelecekte bu farkın kapanması bekleniyor.
BRICS ülkeleri 2023 yılı GDP’leri
- Küresel ticarette BRICS’in rolü ve bu ülkelerin diğer büyük ekonomik bloklarla rekabeti: BRICS ülkeleri, küresel ticarette stratejik bir konuma sahiptirler ve özellikle enerji, mineraller ve tarım ürünleri gibi alanlarda büyük katkılarda bulunurlar. Bu blok, gelişmekte olan piyasalara yönelik alternatif ticaret ve finansal yapılar kurarak ABD ve AB gibi gelişmiş ekonomilerle rekabet eder, bu da uluslararası ticaret dengelerini etkileme potansiyeline sahiptir.
- BRICS’in yükselişinin küresel ekonomi politikaları üzerindeki etkisi: BRICS’in yükselişi, küresel ekonomi politikalarında özellikle Çin ve Hindistan gibi üyelerin artan etkisiyle daha fazla çok kutupluluk ve işbirliği fırsatlarına yönelik bir kayışa neden olmuştur. Rusya’nın enerji kaynakları ve Brezilya’nın tarım ürünleri gibi stratejik sektörlerdeki güçlü pozisyonları, bu ülkelerin diğer ekonomik bloklar ve gelişmekte olan piyasalarla ilişkilerini şekillendirirken, global ticaret normlarını ve politikalarını etkilemektedir. Güney Afrika’nın bölgesel lider olarak yükselmesi, Afrika kıtasında BRICS’in etkisini daha da pekiştirmekte ve kıtanın global ekonomideki rolünü güçlendirmektedir.
BRICS Ülkeleri Arasındaki Ticari İlişkiler ve Ekonomik İş Birlikleri:
- BRICS içinde en çok ticaret yapılan sektörler ve bu ticaretin ekonomik büyümeye etkileri: UN Comtrade verilerine göre, BRICS ülkeleri arasında en çok ticareti yapılan sektörler arasında enerji, tarım ürünleri, metaller ve elektronik ürünler yer almaktadır. Rakamlarla örnek vermek gerekirse;
Enerji Ürünleri:
- Rusya’nın 2023’te Hindistan’a petrol ihracatı yaklaşık 49 milyar dolar değerindedir.
- Güney Afrika, Brezilya’ya kömür ihraç etmekte olup, bu ihracatın değeri 2022’de yaklaşık 850 milyon dolar olmuştur.
Uzakdoğuda teraslanmış pirinç tarlası
Tarım Ürünleri:
- Brezilya’nın Çin’e soya fasulyesi ihracatı, 2023’te yaklaşık 20 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir.
- Hindistan’dan Rusya’ya pirinç ihracatı, 2023’te yaklaşık 1,2 milyar dolar olarak kaydedilmiştir.
Metaller:
- Güney Afrika’dan Çin’e demir cevheri ihracatı, 2023 yılında 4,5 milyar dolar değerinde olmuştur.
- Rusya’nın Brezilya’ya alüminyum ihracatı, aynı dönemde 600 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Elektronik ve Teknoloji Ürünleri:
- Çin’in Brezilya’ya elektronik ürünler ihracatı, 2023’te yaklaşık 15 milyar dolar değerinde olmuştur.
- Hindistan’ın Güney Afrika’ya bilgi teknolojisi hizmetleri ihracatı ise yaklaşık 3 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir.
Geleceğe Bakış: BRICS’in Karşılaşabileceği Zorluklar ve Fırsatlar:
BRICS ülkeleri, küresel güvenlik ve siyasi dengeler üzerinde belirgin bir etki yaratmakta ve gelişmekte olan pazarlarda liderlik ve işbirliği platformu olarak öne çıkmaktadır. NATO, AB ve G7 gibi batı merkezli güç blokları ile zaman zaman rekabetçi veya alternatif politikalar geliştirerek, uluslararası politikada çeşitliliği ve çok kutupluluğu desteklemektedir. Ayrıca, uluslararası krizlerde özellikle Çin ve Rusya’nın arabuluculuk ve diplomasi rolleri, kendi stratejik çıkarları doğrultusunda bölgesel ve küresel düzeyde etkili olmaya çalışmaktadır. Bu durum, BRICS’in küresel düzende önemli bir aktör olarak kabul edilmesine yol açmaktadır.
Türkiye’nin Bitmeyen AB Yolculuğu
Ryabkov’un Açıklamalarının Satır Araları
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Ryabkov yaptığı açıklamaların satır aralarını iyi okumak lazım. BRICS çatısı altında hedeflenenler şu şekilde özetlenebilir:
1- G7 ülkelerinin hegamonyasının kırılması,
2- Öncelikle ülkelerin kendi para birimleri, sonrasında BRICS para birimi ile ticaretin geliştirilmesi,
3- ABD’nin tekelindeki SWIFT sisteminden ayrılmak,
4- Topluluk Merkez Bankası kurulması,
5- BRICS’i Asya, Ortadoğu, Afrika ve Latin Amerika gibi geniş bir coğrafyaya yayılmış olarak; Gümrük Birliği yada Afrika Birliği gibi ekonomik bir topluluk (Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, 1 Ocak 2024’te BRICS’e resmi olarak katılmıştır) haline getirmek,
6- Üyelerinin iç ve dış politikada tam bağımsız hale getirilmesi,
Sonuç Olarak…
BRICS’in küresel ticaret ve ekonomi politikaları üzerindeki artan etkisi, onu stratejik bir güç merkezi olarak konumlandırmaktadır. Üyeler arasındaki ekonomik işbirliği, küresel ekonominin dinamiklerini değiştirebilecek yeni fırsatlar yaratmakta ve çok kutuplu bir dünya düzeninin önünü açmaktadır. Bununla birlikte, çeşitli siyasi ve ekonomik zorluklar, bu birliğin potansiyelini tam olarak gerçekleştirmesine engel olabilir. Ancak, önümüzdeki yıllarda yeni üyelerin katılımıyla, BRICS’in uluslararası ilişkilerde daha belirgin ve etkili bir rol oynayacağını söylemek mümkündür.
02.09.2024 Tarihli Not: Türkiye, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün kilit bir üyesi olarak yükümlülüklerini yerine getirirken, çok kutuplu bir dünyada tüm taraflarla ilişkilerini geliştirme arzusunu doğrultusunda BRICS’e katılmayı resmen talep etti.
2- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/brics-6-yeni-ulkeyi-uyelige-davet-etti/2975005#
3- https://tr.wikipedia.org/wiki/BRICS
5- https://www.visualcapitalist.com/charted-comparing-the-gdp-of-brics-and-the-g7-countries/
6- https://databank.worldbank.org/data/G7—GDP-growth-(annual-)—2003—2012/id/e21a15d8
7- https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPD@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD
9- https://www.china-briefing.com/news/chinas-trade-development-with-brics-analysis-and-opportunities/
